گذشته میدان پرشکوه یزد - وبلاگ به آبادی

به گزارش وبلاگ به آبادی، علی مختاری - یزد- خبرنگار: پس از آن که موج خروشان مغول در قرن 14 میلادی در ایران آرام گرفت تیمور گورکانی که خود را از نوادگان چنگیزخان مغول می خواند، آغاز به لشکرکشی و گسترش قلمرو خود کرد.

اما به دلیل این که تنها به فکر گسترش قلمرو بود و چندان وقتی برای تثبیت حاکمیت خود بر فتوحاتش نمی گذاشت، خیلی زود با مرگش بسیاری از این مناطق از اختیارش خارج شد.

اما یکی از پسران او به نام شاهرخ برخلاف پدر، بیشتر از آن که به فکر گسترش قلمرو خود باشد، به فکر آبادسازی ملک خود بود. شاهرخ هنرپرور و ادب دوست بود و به علم و هنر بسیار علاقه داشت و شورش های جدایی طلبانه را خاموش کرد. او پایتخت خود را از سمرقند به شهر هرات منتقل کرد و آن شهر را به مرکز هنرمندان و دانشمندان تبدیل کرد. سبک هنری یا مکتب هرات تحت حمایت او و پسرش بایسنقر شکل گرفت. علاوه بر خود شاهرخ، اطرافیان او هم انسان های خوش ذوق و فعالی بودند.

یکی از مهم ترین آنها امیرجلال الدین چخماق بود که شاهرخ او را به عنوان حاکم یزد انتخاب کرد. امیرجلال الدین چخماق به دلیل نزدیکی ای که به شاهرخ داشت سعی می کرد سیاست هایش همسو با او باشد و این خود سبب شد که شهر یزدهم همانند هرات یکی از پرشکوه ترین دوران خود را بگذراند.برای آگاهی از خدمات و همچنین بناهای ساخته شده در زمان امیرچخماق، سراغ محمدمهدی امیرچخماقی متولی موقوفات خاندان امیرچخماق در یزد، رفتیم و با وی به گفت وگو نشستیم. امیرچخماقی دبیر بازنشسته آموزش و پرورش یزد و از نوادگان امیرچخماق است. وی همچنین متولی موقوفات امیرچخماق و ستی فاطمه است و عقیده دارد که نام خاندانش به درستی امیرچخماق خوانده گردد، در حالی که همیشه به اشتباه امیرچقماق یاد می گردد.

• چه شد که تصمیم به ساخت این مجموعه گرفته شد؟

مجموعه امیرچخماق شامل مسجد، گرمابه، آب انبار، کاروان سرا، خانقاه، تکیه و چاه آب سرد است. این مجموعه در بیرون حصار شهر یزد واقع بوده و به این منظور بنا شده بود که کاروان هایی که دیروقت از راه می رسند و به علت بسته بودن دروازه های شهر اجباراً در بیرون حصار یزد اتراق می نمایند بتوانند نیازهای بهداشتی، شرعی و غذایی خود را رفع نمایند. از طرفی، برای اداره و حفظ بناهای این مجموعه و مخارج نگهداری و فعال نگاه داشتن آنها موقوفات دیگری منظور کردند که درآمد این موقوفات صرف سر پا نگه داشتن این مجموعه می گردد.

• درباره بناهای این مجموعه شرح دهید. کارکرد هر بنا چه بود و چه شد که ساخته شدند؟

در گذشته نیازمندی های یک محله در چند مورد حیاتی گنجانده می شد. سیستم آب رسانی مثل قنات و چاه و آب انبار، مجموعه های خدماتی مثل بازار و حمام و در نهایت، مسجد به عنوان عبادتگاه. این ساختار را در اکثر محله های قدیمی در شهرهای ایران مثل محله علیقلی آقای اصفهان و یا محله سلطان امیراحمد کاشان می توان مشاهده کرد. مجموعه امیرچخماق هم از همین ساختار استفاده می نماید و در اجرای آن جزو بهترین موارد محسوب می گردد. شگفت انگیزترین آب انبار با 5 بادگیر و معماری جذابش، و ترکیب تکیه و سردر بازار یزد را به نماد این شهر تاریخی و کهن بدل نموده است.

• دیگر خدمات خاندان امیرچخماق در کشور به چه شکل بوده است؟

خاندان امیرچخماقی دارای سابقه حداقل ششصدساله بوده و در بسیاری از شهرهای ایران سکونت دارند. قطعا بین آنها افراد شاخصی که منشأ خدمات شایانی بودند وجود داشتند که اطلاعات دقیقی در این زمینه در اختیار این جانب نیست.