بیست ویکمین سالروز ثبت ملی دیوار عظیم گرگان - وبلاگ به آبادی

به گزارش وبلاگ به آبادی، دیوار عظیم گرگان یکی از ارزش های تاریخی فرهنگی ناشناخته از دوره امپراتوری ساسانی در حوزه فرهنگی شمال شرق ایران محسوب می گردد که بخش اعظم آن در گستره سیاسی استان گلستان واقع شده است.

دیوار عظیم گرگان دارای 200 کیلومتر طول به همراه تأسیسات وابسته شامل خندق، کوره های آجرپزی، سد خاکی، کانال های آب رسانی، 38 قلعه و برج های نگهبانی متصل به دیوار و بیش از 20 قلعه شهرهای حاشیه جنوبی دیوار و... است که به جهت غربی شرقی از سواحل شرقی دریای کاسپین واقع در شمال شهر گمیشان شروع و تا صخره های بیلی کوه در پارک ملی گلستان (روستای زاو پایین، دهستان عزیزآباد، بخش پیشکمر، شهرستان کلاله) در امتداد گرگانرود احداث شده است.

تا به امروز سیاحان و سفرنامه نویسان زیادی از دیوار گرگان یاد نموده اند و از سال 1310 خورشیدی مطالعات میدانی پراکنده توسط برخی پژوهشگران ایرانی و خارجی روی دیوار عظیم گرگان اجرایی شده است، اما تهیه عکس هوایی از محوطه باستانی ایران علی الخصوص شناسایی 145 کیلومتر از جهت دیوار عظیم گرگان توسط اشمیت آمریکایی، بستر لازم را برای مطالعات گسترده باستان شناسی فراهم کرد.

در دهه 1350 خورشیدی شادروان محمدیوسف کیانی، سرپرست هیئت کاوش باستان شناسی دشت گرگان با پرواز مجدد بر روی دیوار عظیم گرگان پیروز به شناسایی 155 کیلومتر از جهت دیوار عظیم گرگان از سواحل شرقی دریای کاسپین تا کوه های پیشکمر در ارتفاعات مربوط به عرب داغ می گردد که نتایج این آنالیز هوایی با همکاری شادروان محمد مهریار، به همراه نتایج اولین کاوش دیوار عظیم گرگان در قلعه شماره 13 و دشت حلقه یکی از قلعه شهرهای مهم ساسانی در دشت گرگان، چاپ و ارائه شد.

پس از یک وقفه 15 ساله در فرایند مطالعات دیوار عظیم گرگان و تأسیسات وابسته، در سال 1377 خورشیدی و با پیگیری های اجرا شده توسط مسئولان سازمان وقت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، دیوار عظیم گرگان به همراه چندین اثر شاخص در سطح کشور به عنوان یکی از پروژه های عظیم در حوزه میراث فرهنگی معرفی و بر حسب میزان اعتبار تخصیصی، اقدامات حفاظتی دیوار عظیم گرگان نیز شروع شد.

در سال 1378 خورشیدی با تأمین بخشی از اعتبارات پژوهشی، اولین بار آنالیز پیمایشی هدفمند باستان شناسی به سرپرستی جبرئیل نوکنده عضو هیئت علمی پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و مدیر پروژه های باستان شناسی دشت گرگان شروع و در تابستان این سال دیوار عظیم گرگان به همراه تأسیسات وابسته با شماره 2345 در سال 1378 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

به علت گستردگی و پراکندگی قلمرو دیوار عظیم گرگان در محدوده جغرافیایی استان گلستان (ارتفاعات البرز شرقی، جلگه ها و دشت های حاصلخیز، ترکمن صحرا، حوضه آبریز گرگانرود، اترک رود، سواحل شرقی دریای کاسپین، خلیج گرگان و...) هنوز اطلاعات کاملی از دیوار عظیم گرگان و تأسیسات وابسته وجود ندارد و همچنان مطالعات میدانی، اقدامات حفاظتی، معرفی و آگاهی بخشی عمومی استمرار دارد.

در بیست ویکمین سالروز ثبت این اثر ارزشمند در فهرست آثار ملی، عزم و همت جدی همه مسئولین و دولت مردان صفی و ستادی برای تأمین مالی و همکاری صمیمانه مردم شریف استان گلستان در ادامه اهداف عالی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در راستای تحقق ثبت در فهرست میراث جهانی به عنوان یک فرصت گردشگری تاریخی فرهنگی پایدار برای استان الزامی و در قبال آن شاهد پویایی و رونق مالی اشتغال زایی و افزایش درآمد ناخالص ملی در منطقه خواهیم بود.

* مدیر پایگاه دیوار عظیم گرگان