رد زباله های کرونا در اقیانوس ها - وبلاگ به آبادی

به گزارش وبلاگ به آبادی، آمارها می گوید هرسال حدود هشت میلیون تن زباله پلاستیکی به اقیانوس ها راه می یابد و حالا این معضل در سایه همه گیری کووید 19 شکل جدیدی پیداکرده است؛ بیماری عالم گیری که در آن از پلاستیک و وسایل یک بارمصرف برای کنترل همه گیری به طور گسترده استفاده می گردد.

در چنین شرایطی بدون ابلاغ دستورالعمل های روشن و سامانه های دفع پسماند به وسیله اخبار و رسانه ها در سراسر دنیا، افزایش مصرف ماسک، دستکش، روکش و سایر موارد محافظت شخصی و رها شدن پلاستیک های یک بارمصرف در سواحل دریاها و رودخانه ها اجتناب ناپذیر است.

گزارش ها نشان می دهد استفاده گسترده از تجهیزات حفاظت شخصی و دفع نامناسب این مواد یک بارمصرف، ممکن است باعث تغییر منابع اصلی آلودگی بسترهای دریا شده و به طور بالقوه باعث افزایش آلودگی پلاستیک در آینده نزدیک گردد.

با گسترش عالم گیری کووید 19 استفاده از تجهیزات حفاظت فردی و ظروف یک بارمصرف پلاستیکی بیشتر می گردد که تبعات این موضوع می تواند پیامدهای جبران ناپذیری برای تنوع زیستی در محیط های دریایی به جا بگذارد.

از عواقب دیگر شیوع ویروس کرونا این بوده که برنامه های پایش محیط های دریایی در سطح ملی و دنیای تحت تأثیر شیوع کووید 19 قرارگرفته و بسیاری از کشورها مجبور به توقف عملیات میدانی پایش دریایی خود شده اند.

علاوه بر این بعضی از تجهیزات حفاظت فردی یک بارمصرف مانند دستکش، ماسک و سایر موارد معادل آن در برنامه های پایش بستر دریا، سواحل و رودخانه ها گنجانده نشده است که در صورت حفظ جداول طبقه بندی زباله های دریایی فعلی، ممکن است به عنوان منبع آلودگی تشخیص داده نشوند بنابراین پیشنهاد می گردد در برنامه های پایش بسترهای دریایی، طبقه بندی خاصی برای اقلام تجهیزات حفاظت شخصی در نظر گرفته گردد تا منابع آلودگی بستر به درستی شناسایی شوند.

این امر در طراحی راهکارهای کاهش مصرف پلاستیک در محیط و ارزیابی تأثیرات غیرمستقیم شیوع کووید 19 در اکوسیستم های دریایی لازم است.

اثرات کوتاه مدت کرونا بر اقیانوس ها

در کوتاه مدت، اثرات کووید 19 بر سلامت اقیانوس به دلیل کاهش فشارهای مختلف بخشی که منجر به آلودگی، صید بی رویه، از بین رفتن، تبدیل زیستگاه، معرفی گونه های مهاجم و تأثیرات تغییرات آب وهوایی می گردد تا حد زیادی مثبت بوده است.

درحالی که ممکن است دریاها از مزایای کوتاه مدت این همه گیری برخوردار باشند، معیشت و امنیت غذایی ده ها یا صدها میلیون نفر تحت تأثیر جدی قرارگرفته است.

شواهدی وجود دارد که بیانگر کاهش چشمگیر در شیلات، کشتیرانی، گردشگری ساحلی، توسعه سواحل و استخراج نفت و گاز در سطح دنیای است.

در یک نظرسنجی غیررسمی اخیر که از طرف اکونومیست دریکی از وبینارهای ابتکار دنیای اقیانوسی انجام شد، شرکت نمایندگان بخش های اقیانوسی را با کاهش گردشگری 70.7درصد، شیلات 10.4درصد، نفت و گاز دریایی 7.2 درصد،حمل ونقل 6.2 درصد، منابع تجدید پذیر دریایی 2.9 درصد و پرورش آبزیان 2.6 درصد بیشتر تحت تأثیر کووید 19 دانستند.

کاهش در ترافیک حمل ونقل باعث کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در این بخش می گردد. حمل ونقل بین المللی حدود 2.5 درصد سهم انتشار گازهای گلخانه ای را به عهده دارد.

کاهش گازهای گلخانه ای با کاهش سرعت اسیدی شدن، گرم شدن و از بین بردن فقر اکسیژن به اقیانوس ها سود می رساند اما اگر پایدار نماند، تأثیر کلی آن متوسط خواهد بود.

محدودیت های ایجاد شده در گردشگری در کوتاه مدت به کاهش فشار ناشی از فعالیت هایی مانند قایقرانی، غواصی و همچنین کاهش میزان انتشار فاضلاب از هتل های ساحلی که عمدتا خالی از سکنه هستند، منجر شده است که بدون شک مزایایی برای اکوسیستم های ساحلی دارد.

به عنوان مثال، گفته می گردد در بریتانیا با جمعیت حدود 66میلیون نفر، اگر هر شهروند از یک ماسک در روز استفاده کند، روزانه حدود 60تن زباله پلاستیکی آلوده فراوری می گردد.

ماسک های توصیه شده ان95 (N95) از پلاستیک هایی مانند پلی پروپیلن (PP) و پلی اتیلن ترفتالات (PET) ساخته شده اند.

به طور مشابه، دستکش ها و ماسک های جراحی از مواد غیربافته شده که اغلب از پلیمرهایی مانند پلی اتیلن (PE)،PP و PET هستند.

چنین ماسک هایی احتمالا به قطعات ریزپلاستیک کوچک تر تجزیه می گردد. بنابراین، دفع چنین مواردی در محیط های باز داستان سرانجام ناپذیر پلاستیک در محیط را به بشریت تحمیل می نماید.

معضلی به نام زباله کرونا

ماسک های صورت معمولا حاوی پلی پروپیلن (PP) هستند که به دلیل ترکیب آبگریز میکروالیاف ها، به عنوان یک لایه محافظ در برابر قطرات مایع بدن عمل می نمایند.

ماسک های صورت پیچیده و گران قیمت دیگر شامل پلی اورتان (PUR) یا پلی اکریلونیتریل (PAN) است. یکی از محققان فرانسوی می گوید هنگام غواصی در دریای مدیترانه با مقادیر زیادی دستکش لاتکس، ماسک صورت و بطری های ضدعفونی نماینده دست روبه رو شده است.

این نوع زباله ها را می توان به عنوان زباله کرونا در نظر گرفت که نشانگر نوع جدیدی از آلودگی است که به مشکل پلاستیکی موجود اضافه می گردد.

بر اساس ارزیابی سازمان ملل، اثرات منفی ریختن زباله های پلاستیکی بر صنایع شیلات، گردشگری و حمل ونقل دریایی، سالانه حدود 40میلیارد دلار تخمین زده می گردد.

اکنون همه گیری ویروس کرونا ضعف سیستم دنیای مدیریت پسماند را آشکار نموده است. فراوری بیش از پیش تجهیزات محافظت شخصی در مقابل کرونا، آسیب های جانبی زیست محیطی به ویژه به اقیانوس ها وارد می نماید. صندوق دنیای حیات وحش تخمین می زند اگر فقط یک درصد از یک میلیارد ماسک مورد استفاده در ایتالیا هر ماه به طور نامناسب کنار گذاشته گردد، می تواند به جمع شدن 10میلیون ماسک پلاستیکی در محیط منجر شده و موجب آلودگی بی سابقه ای گردد.

تخمین زده می گردد همه گیری کووید 19 استفاده ماهانه 129میلیارد ماسک صورت و 65میلیارد دستکش در سطح دنیا را به دنبال دارد.

پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی ایران با دارابودن کشتی تحقیقاتی از سال 1396 اقدام به پایش خلیج فارس و دریای عمان نموده و با داشتن داده های پایه کیفیت آب و رسوب قبل از شیوع کرونا و جمع آوری داده های مشابه پس از شیوع کرونا می تواند مرجع معتبری برای ارزیابی تاثیر کرونا بر آلودگی دریاهای پیرامونی باشد.

آسیب های دستکش و ماسک به طبیعت

فراوری دستکش برای محیط زیست مضر است. برای مثال در تایلند، کل انتشار کربن ناشی از فراوری 200 قطعه دستکش لاستیکی حدود 42کیلوگرم دی اکسیدکربن است که با توجه به برآورد مصرف ماهانه توصیه شده 65میلیارد دستکش در سطح دنیا، میزان کربن منتشر شده 1010 × 1.44 معادل دی اکسیدکربن یعنی معادل 14مگاتن دی اکسیدکربن خواهد بود.

با توجه به این که زباله های جامد پزشکی و شهری فراوری شده در هنگام شیوع بیماری همه گیر کووید 19 به عنوان زباله های عفونی درنظر گرفته می گردد، سوزاندن و دفن زباله نسبت به بازیافت آن در اولویت است که این مسأله به وخامت کیفیت هوا در دوره میان مدت و بلندمدت منجر خواهدشد.

گازهای گلخانه ای مانند دی اکسیدکربن هنگام تجزیه زباله های پلاستیکی در محل های دفن زباله یا در هنگام سوزاندن ضایعات پلاستیک به مقدار قابل توجهی آزاد می گردد.

دکتر بهروز ابطحی - رئیس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی / روزنامه وبلاگ به آبادی