ماجرای سرقت کتیبه های آب انبار مولاوردیخانی از نگاهی دیگر - وبلاگ به آبادی

به گزارش وبلاگ به آبادی، متولی موقوفات مولاوردیخانی با بیان اینکه سرقت کتیبه های آب انبار مولاوردیخانی در ماه رمضان و اردیبهشت ماه 98 رخ داده است، گفت: در مورد سرقت کتیبه ها برخی از سخنان مدیریت میراث فرهنگی استان قزوین موجب تعجب و ناراحتی ما شد زیرا احساس می شود آن ها کاملاً خود را کنار کشیده اند و متولی را همه کاره قلمداد می کنند اما در حقیقت مسئولیت حفاظت و نگهداری اموال میراثی با سازمان میراث فرهنگی استان است.

به گزارش وبلاگ به آبادی، وارد شهر قزوین که می شوی اگر به سمت بازار، خیابان امام خمینی و چهارراه مولوی بروی با مسجد، مدرسه علمیه و آب انبار تاریخی ملاوردیخان روبه رو می شوی که از بناهای ارزشمند دوره های صفویه، زندیه و قاجاریه است. این بناها توسط مرحوم مولاوردیخانی در سال 1184 ه. ق وقف شده و می توان موقوفات مرحوم مولاوردیخانی را بزرگ ترین و بیشترین موقوفات استان قزوین دانست.

در این میان آب انبار تاریخی ملاوردیخان قزوین از بناهای ارزشمندی است که با شماره 1435 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. از مهم ترین شاخصه های آب انبار مولاوردیخانی می توان به کتیبه های سردر آن که به خط نفیس نستعلیق بزرگ ترین خوشنویس تاریخ خط تزیینی ایران و از بزرگان خطاطی جهان ملک محمد قزوینی خطاطی و توسط اساتید برجسته بر روی سنگ مرمر به شیوه ای استادانه حجاری شده، اشاره کرد.

متأسفانه در دهه 80 شاهد سرقت دو کتیبه مهم آن بودیم که همین امر موجب شد تا متولیان این موقوفات برای صیانت از آن اقدام به نصب درب و حفاظ آهنی در ورودی آن کردند، با این حال اخیراً خبری با عنوان سرقت کتیبه های خطی آب انبار مولاوردیخان در رسانه ها و فضای مجازی دست به دست شد که بازتاب بسیاری نیز در برداشت. این کتیبه های خطی نفیس و ارزشمند و کم نظیر که دربردارنده خط حجاری شده ملک محمد قزوینی بود، در جبهه پیشانی (مقابل) آب انبار تاریخی مولاوردیخان قرار داشت.

دست به دست شدن سخنانی مبنی بر سرقت این کتیبه ها در هفته قزوین، ارزش 10 میلیارد تومانی کتیبه های سرقت شده، اختیار نداشتن اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به دلیل داشتن متولی بخش خصوصی، رد سرقت و احتمال جابجایی کتیبه ها توسط متولیان موجب شد برای روشن شدن زوایای مختلف این سرقت به سراغ متولی موقوفات مولاوردیخانی برویم تا اصل ماجرا را از زبان وی بشنویم.

سخنان متولی موقوفات مولاوردیخانی

محمود مولاوردیخانی، متولی موقوفه مذکور در گفت وگو با وبلاگ به آبادی، با بیان اینکه مجموعه مسجد، مدرسه علمیه و آب انبار مربوط به زمان شاه عباس دوم است که توسط شخصی به نام حاجی ساروخانی در سال 1069 هجری قمری بنیان گذاری شده و با پل رودخانه دزج (دیزج) واقع در خیابان مولوی کنونی در یک زمان ساخته شده است، اظهار کرد: بعد از آن مرحوم مولاوردیخانی اول در سال 1177 هجری قمری مدرسه و آب انبار مولاوردیخانی را ساخت که کتیبه آب انبار با حجاری بر روی سنگ مرمر و به خط نستعلیق با قلم زیبای ملک محمد قزوینی در ورودی آن نصب شد، مرحوم مولاوردیخان دوم نیز در سال 1250 تعمیرات اساسی و بازسازی را انجام داد.

وی اضافه نمود: سالیان بعد متولیان امور این موقوفات را اداره می کردند و از سال 1360 شمسی نیز بنده متولی این موقوفات شده ام. آن زمان آب انبار را پرکرده بودند که با نظر میراث فرهنگی قزوین آغاز به بازسازی آب انبار و مسجد و مدرسه کردیم؛ بدین منظور کل خاک های موجود تخلیه، مخزن آب انبار نیز تعمیر و مرتب و راه پله ها نیز تعمیر شد، فقط پله های آن باقی مانده چرا که سنگ مخصوص برای آب انبار نیاز است و نمی توان از جای عادی تهیه کرد و برای تهیه سنگ های آن از سازمان میراث فرهنگی تقاضا کردیم تا سنگ ها و کاشی های مشابه با آن را در اختیار ما قرار دهند؛ در حال حاضر مسجد و آب انبار جزء میراث ملی بوده که ثبت ملی نیز رسیده است.

متولی موقوفات مولاوردیخانی با بیان اینکه سر درب ورودی آب انبار را با نظارت میراث تعمیر کردیم، گفت: از اسفند 1393 آب انبار در حال تعمیر است و کلیه هزینه ها نیز با متولی بوده و میراث فرهنگی هیچ هزینه ای و بودجه ای برای این منظور نداده است.

وی با بیان اینکه تقریباً هشت سال پیش دو کتیبه آب انبار را سارقیدند، مطرح کرد: بعد از این سرقت از آنجا که این آب انبار هیچ گونه حفاظی نداشت برای آن حفاظ و کلاف آهنی تهیه کرده و جلوی آب انبار قرار دادیم تا بدین واسطه زمینه حفاظت از آن ایجاد شود.

سرقت کتیبه ها در اردی بهشت ماه رخ داده است

این معلم بازنشسته قزوینی با اشاره به سرقت جدید کتیبه های آب انبار گفت: برخی اعلام می کنند که این سرقت در بزرگداشت هفته قزوین رخ داده که می گویم چنین چیزی نیست و سرقت در ماه رمضان و اردیبهشت ماه رخ داده است. متأسفانه ساعت 4:30 دقیقه نیمه شب 29 اردیبهشت ماه سال 98 که مصادف با 13 ماه رمضان بود طلبه ای از مدرسه علمیه به من زنگ زد که گویا کتیبه های آب انبار به سرقت رفته است، سریع خودم را به محل رساندم و مشاهده کردم که تعدادی از کتیبه های پیشانی آب انبار به سرقت رفته و تعدادی از نمازگزاران نیز گفتند که سه نفر را در حال فرار دیده اند در حالی که چیزی را در زیر کت خود پنهان کرده بودند.

مولاوردیخانی با اعلام اینکه سارقان زمانی را برای سارقی خود انتخاب کردند که عموم مردم در خانه های خود مشغول تناول سحری بودند و کمتر کسی در آن زمان در آن منطقه بود از سوی دیگر به دلیل عجله ای که داشتند هنگام سرقت کتیبه ای که در کنج قرار داشت را نیز شکسته و گوشه آن هنوز بر روی دیوار باقی مانده است، ادامه داد: همان لحظه اول این موضوع را به پلیس 110 و آگاهی اطلاع و خواستار پیگیری این موضوع شدم، صبح همان روز نیز طی تماس با میراث فرهنگی و اداره اوقاف و امور خیریه استان گزارش سرقت کتیبه ها را به صورت شفاهی و کتبی اطلاع دادم.

وی گفت: از زمان سرقت تاکنون پیگیر این ماجرا بودم اما به نظر می رسد متأسفانه سازمان میراث فرهنگی استان اقدامی در این باب نداشته، این موضوع همچنان در حال پیگیری از جانب متولی موقوفه بود تا اینکه در یک ماه اخیر به واسطه بازدیدی که احمد ابوطالبیان، استاد خطاط قزوینی به همراه تنی چند از استادان مدعو در همایش مکتب نگارگری قزوین از آب انبار تاریخی مولاوردیخان و کتیبه های کم نظیر این بنا به خط ملک محمد داشتند متوجه می شوند کتیبه های سنگی جبهه مقابل کنده شده و جای آن ها خالی است و همین امر نیز موجب رسانه ای شدن این سرقت می شود.

متولی موقوفات مولاوردیخانی با انتقاد از این سخن مدیرکل محترم میراث فرهنگی که گفته بود آب انبار مسجد مولاوردیخان قزوین جزو آثار ثبت شده در فهرست ملی است اما مجموعه در اختیار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیست، بیان نمود: چرا چنین ادعایی اجرا شده؟ این وظیفه یگان حفاظت این سازمان است که بحث نظارت و بازرسی را داشته باشد، متولی موقوفات اقدامات لازم را در حد وسع خود انجام داده و کلاف آهنی محکمی را دورتادور آن کشیده است، تأسف من از این است که مدیریت سازمان میراث فرهنگی استان قزوین در مصاحبه های خود گفته است به دلیل داشتن متولی خصوصی این سازمان دخالتی در آن ندارد اما در عمل ما حتی برای تعمیر یک کاشی نیز باید موضوع را با این سازمان مطرح و این کار با تائید و نظارت کامل میراث فرهنگی باشد.

در این خصوص می توان به مصاحبه آقای آرش ضیاءآبادی معاونت وقت اداره مربوطه که در مورخه 14 اردی بهشت سال 94 با کد خبری 5-1394-942 با خبرگزاری دانشجویان ایران (وبلاگ به آبادی) داشته اشاره کرد؛ وی اعلام کرده به منظور حفظ و احیاء بنای تاریخی، آب انبار، مسجد و مدرسه علمیه مولاوردیخانی با نظارت این اداره و مشارکت متولی موقوفه مولاوردیخانی مرمت می شود و همچنین اشاره کرده اجرای طرح مرمتی این بنای تاریخی از اسفند سال 1393 در دستور کار میراث فرهنگی قرار گرفته که توسط تیم فنی و همکاری نوادگان مولاوردیخانی ساماندهی و مرمت این بنا آغاز شده است و کلیه هزینه اجرایی و ساماندهی توسط نوادگان مولاوردیخانی پرداخت شده است.

وی با تأکید بر اینکه تمام هزینه های تعمیر و نگه داری و هزینه های جانبی بر عهده خود متولی موقوفات است، اما کوچک ترین کار در موقوفات را به میراث فرهنگی اطلاع می دهیم، اضافه نمود: ما همواره با سازمان میراث فرهنگی همکاری کامل را داشته و همواره در موارد مختلف مرتبط با بناهای ثبت ملی شده و دارای ارزش میراث فرهنگی به آن ها اطلاع رسانی کرده ایم.

نمی توان برای کتیبه قیمت تعیین کرد

این شهروند قزوینی با اشاره به قیمت گذاری اعلام شده در رسانه ها در خصوص کتیبه ها بیان نمود: باید بگویم که نه بنده متخصص قیمت گذاری در این حوزه هستم و نه افراد عادی دیگر؛ به نظرم کارشناسان میراث فرهنگی بهترین افراد برای این قیمت گذاری هستند چنانچه مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین اعلام کرده این قیمت گذاری منطقی نیست و اصولاً ما در میراث فرهنگی نمی توانیم قیمت یک شیء تاریخی را به سرعت قیمت گذاری نماییم و از نگاه ما یک اثر یا دارای ارزش است یا ارزش لازم را ندارد که این کتیبه با ارزش است اما اینکه مبلغی برای آن تعیین شود منطقی نیست و اصالت ندارد.

وی اضافه نمود: شاید این کتیبه ها ارزش مادی گفته شده را نداشته باشد اما بی شک ارزش قدمتی و خطی دارد و از همه مهم تر برای خاندان مولاوردیخانی بسیار حائز اهمیت است چرا که شجره نامه ما در این کتیبه ها نقش بسته و تاریخ و زمان دقیق در هر کدام از این کتیبه ها خطاطی شده بود.

متولی موقوفات مولاوردیخانی شرح داد: یک بار هم چند سال پیش کتیبه ورودی مسجد مولاوردیخان به سرقت رفت که بلافاصله متوجه شدیم و سارق توسط طلاب مدرسه دستگیر شد، متأسفانه هنگام دستگیری سارق، کتیبه به دلیل شدت ترس از دست سارق بر زمین افتاد و دو نیم شد که ما آن را به موزه قزوین تحویل دادیم و بعد از تعمیر آنجا نگه داری می شود و قرار شد بعد از بازسازی مسجد بار دیگر همراه با حفاظ در سر درب مسجد جانمایی شود.

کتیبه ها نمادی از گذشته خاندان مولاوردیخانی است

وی با اشاره به سخنان مدیرکل میراث فرهنگی که در برخی از رسانه ها منعکس شده مبنی بر اینکه این احتمال هم وجود دارد که شاید متولی این مجموعه این کتیبه را جابه جا کرده باشد، گفت: قصد متهم کردن کسی را ندارم اما اگر متولیان این موقوفات قصد چنین کاری را داشتند نه چند تکه بلکه کل آن را جابه جا می کردند، همین طور اگر قرار بر برداشتن و جابه جایی توسط خودمان بود که دیگر آن قسمت کتیبه شکسته نمی شد، همین جا اعلام می کنم این کتیبه ها نشان دهنده هویت و شجره نامه و اجداد ماست که باید در جای خود باشد تا همگان ارزش کاری که نیاکان و اجداد ما انجام دادند را بدانند. این کتیبه ها نمادی از گذشته خاندان مولاوردیخانی است و برای ما پیدا شدن آن بسیار حیاتی است ازاین رو حفظ و نگه داری آن بسیار مهم است.

تصمیم میراث فرهنگی برای حفاظت از میراث ملی چیست؟

مولاوردیخانی با بیان اینکه این سنگ ها و کتیبه ها زمانی ارزش دارد که کامل باشد و یا در موزه ای نگهداری شود، ازاین رو چون شائبه سرقت هدفمند و مجدد باقی کتیبه ها وجود داشت دوربین مداربسته ای را در این آب انبار نصب کردیم، گفت: حداقل کاری که باید در زمینه اماکن ثبت ملی شده انجام می شد نصب دوربین هایی در اطراف این اماکن است، با این حال خود متولیان موقوفات نسبت به این کار اقدام کردند؛ حال باید دید سازمان میراث فرهنگی چه تصمیمی برای حفاظت از این میراث ملی دارد، هر چند وظیفه میراث فرهنگی پیگیری جدی این موضوع است که امیدواریم این اتفاق رخ دهد و به زودی این کتیبه ها پیدا و به جایگاه خود بازشود چرا که اگر این کتیبه ها پیدا نشوند یکی از بزرگ ترین خسارت های فرهنگی و هنری تاریخ قزوین به این شهر وارد می شود.