شب رستگاری خورشید و درخت گردو - وبلاگ به آبادی

به گزارش وبلاگ به آبادی، این نکته را هم بگویم که فیلم های مطلوب من در جشنواره چه در بخش بهترین فیلم و بهترین کارگردانی فیلم های آتابای، شنای پروانه، درخت گردو، کشتارگاه، پوست، خروج و ابر بارانش گرفته بودند.

تینا جلالی| سه شنبه شب، برگزیدگان سی وهشتمین جشنواره فیلم فجر انتخاب شدند. سیمرغ بهترین کارگردانی را محمدحسین مهدویان برای فیلم درخت گردو دریافت کرد؛ در حالی که دیگر نامزد های این بخش عبارتند بود از: نیکی کریمی برای فیلم آتابای، مرتضی فرشباف برای فیلم تومان مجید مجیدی برای فیلم خورشید، سعید ملکان برای فیلم روز صفر و محمد کارت برای فیلم شنای پروانه.

همچنین سیمرغ بلورین بهترین فیلم به امیر بنان و مجید مجیدی برای تهیه فیلم خورشید رسید. دیگر نامزد های این بخش را نیکی کریمی برای آتابای، سیدمصطفی احمدی برای فیلم درخت گردو، سعید ملکان برای فیلم روزصفر و رسول صدرعاملی برای فیلم شنای پروانه تشکیل می دادند.

بعد از انتخاب بهترین فیلم و کارگردان سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر بحث ها زیادی درباره چگونگی این انتخاب در محافل سینمایی و فضای مجازی شکل گرفت. برخی مهدویان را گزینه مناسبی به عنوان بهترین کارگردان جشنواره امسال نمی دانستند و عده ای هم خلاف این عقیده را داشتند. ضمن اینکه برخی منتقدان دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره را شایسته فیلم خورشید نمی دانستند.

از همین روی با تعدادی از منتقدان پیرامون این دو جایزه گفت وگویی انجام دادیم و ارزیابی آن ها را در مورد این دو فیلم جویا شدیم و از آن ها پرسیدیم که نظرشان درباره جوایز بهترین کارگردانی و بهترین فیلم چیست.

هوشنگ گلمکانی: انتخاب خورشید عجیب نبود

درباره بهترین کارگردانی: به نظر من محمدحسین مهدویان در سبکی که خودش آغاز کننده آن بوده دیگر استاد شده است. او از فیلم ایستاده در غبار آغاز گر جهتی بود که الان در آن جهت به یک نوع پختگی و استحکام رسیده است. همه فیلم هایش هم در همین جهت قرار می گیرد منهای لاتاری که ساز جدایی می زند. همچنین به نظر من مهدویان در بازسازی رویداد های تاریخ معاصر و آن سبکی را که انتخاب کرده درجا نمی زند.

او با ساخت هر فیلم جدید تلاش می کند تغییری در آن سبک به وجود بیاورد؛ به این معنی که همان فرم را عینا دوباره در فیلم جدیدش تکرار نکرده و تغییر می دهد. در فیلم درخت گردو هم این تغییر کاملا محسوس است. به این نکته هم اشاره کنم که درخت گردو فیلمی است که متکی به درام نیست، متکی به رویداد اصلی است. فیلم درخت گردو شخصیت پردازی ندارد.

در این فیلم مهدویان یک رویداد تاریخی را به سبک خودش بازسازی می کند و اتفاقا پیروز هم می شود. البته اگر با معیار های درام کلاسیک درخت گردو را ارزیابی کنیم ایراد هایی دارد، اما در چارچوب و سبکی که خود فیلمساز بنا گذاشته فیلم کاملی به شمار می رود.

انتخاب محمد حسین مهدویان به عنوان بهترین کارگردان در جشنواره فیلم فجر به سلیقه داوران ارتباط مستقیمی دارد.

درباره بهترین فیلم: در بخش بهترین فیلم هم به نظر من در جشنواره فیلم فجر امسال تعداد فیلم هایی که دارای ارزش های مساوی بودند کار را برای هیات داوران سخت می کرد.

اگر خودم داور بودم با تقریب جزیی یک فیلم را بر فیلم دیگر ترجیح می دادم. باز هم می گویم این مساله به سلیقه داوران ارتباط زیادی دارد ضمن اینکه انتخاب فیلم خورشید به عنوان بهترین فیلم عجیب نبود. خورشید جزو فیلم های خوب بود و در کنار آثاری مانند آتابای، مغز استخوان، پدران و سینما شهر قصه قرار می گرفت.

آرش خوشخو: مجیدی گزینه بی دردسری بود

درباره بهترین کارگردانی: محمدحسین مهدویان کارگردان کاربلدی است و در همه فیلم هایش مهارتش را ثابت کرده است. در ساخته های او آنچه جلوتر از قصه و داستان فیلم جلب توجه می کند شکل کارگردانی اوست. در همه ساخته های او بحث تکنیکی و فرمی فیلم ها قابل تامل بوده است. از نظر من نام او جزو نامزد های امسال جشنواره قرار می گرفت و دریافت سیمرغ بهترین کارگردانی به او هم غیرمنتظره به نظر نمی آمد و قابل قبول بود هرچند شاید انتخاب اول من نباشد.

درباره بهترین فیلم: فیلم های مجید مجیدی همیشه مدعی دریافت سیمرغ بهترین فیلم بوده اند. قریب به 30 سال است که این فیلمساز در سینما کار می کند از همان زمانی که بدوک را ساخت تا پدر و بچه های آسمان و رنگ خدا و باران و بید مجنون و آواز گنجشک ها همه فیلم های مدعی سیمرغ بهترین فیلم در جشنواره بوده اند.

نوع روایتی که فیلم های این کارگردان دارند، یک روایت مذهبی و اخلاقی است و به لحاظ سیاسی هم شخص مجیدی به هیچ جناح معینی چه در داخل سینما و چه در خارج سینما وابسته نیست. شاید اعطای سیمرغ بلورین بهترین فیلم به مجید مجیدی مناسب ترین و بی دردسرترین گزینه بوده است؛ مضاف بر اینکه معتقدم خیلی اتفاق عجیب و غریبی هم نیفتاده و فیلم ایشان طرفداران زیادی هم دارد و از این جهت قابل پیش بینی هم بود که جایزه بهترین فیلم به ایشان برسد.

این نکته را هم بگویم که فیلم های مطلوب من در جشنواره چه در بخش بهترین فیلم و بهترین کارگردانی فیلم های آتابای، شنای پروانه، درخت گردو، کشتارگاه، پوست، خروج و ابر بارانش گرفته بودند.

کیوان کثیریان: خطایی شکل نگرفته

درباره بهترین کارگردانی: با در نظر دریافت این نکته که سطح مطلوبی از کارگردانی در فیلم های جشنواره امسال وجود داشت فیلم های خوب جشنواره که به مرحله نامزدی در بخش بهترین کارگردانی رسیدند طبیعتا ساختار و اجرای خوبی هم داشتند که خب ارزیابی این بخش باید تخصصی تر صورت بگیرد. از آنجایی که در هیات داوران چند کارگردان هم حضور داشت قطعا نظر آن ها در بخش بهترین کارگردانی نظرات کارشناسی شده ای بوده.

به نظر من محمدحسین مهدویان کارگردان خوبی است و نامش در انتخاب های من در بهترین فیلم های جشنواره هم وجود داشت. در ساخته های این فیلمساز انرژی خودش لحاظ می شود اگر بخواهم به تشخیص کارشناسی هیات داوران اعتماد کنم هرکدام از نامزد های بخش بهترین کارگردانی، کارشان خوب بود. کارگردان هایی نظیر مجیدی، فرشباف، کارت، نیکی کریمی و سعید ملکان...، اما به هر صورت در میان این کارگردان ها کار مهدویان بیشتر دیده شد.

برای اینکه فیلمش در فضای دشوارتری به لحاظ جغرافیایی ساخته شد؛ کار جلوه های بصری و میدانی زیادی داشت. فیلم پرجمعیتی بود و طبعا کنترل و بازی دریافت از مردم عادی کار بسیار سختی است. از این جهت جدای بحث فنی و دکوپاژ و... همه جلوه های کارگردانی فیلم درخت گردو به چشم آمد و نمود بیشتری پیدا کرد.

به هر حال مهدویان در فیلم های خود نشان داده که هم مسلط به موضوعی است که برای مخاطب مطرح می کند و هم کار قابل قبولی به لحاظ کارگردانی ارایه می دهد. مجموعه این عوامل در کنار هم باعث شد کارگردانی فیلم درخت گردو بیشتر از باقی فیلم ها به چشم بیاید و جایزه را از آن خود کند وگرنه سایر کارگردان ها هم شایسته بردن سیمرغ بودند، از جمله فیلم آتابای تومان، خورشید، روز صفر یا شنای پروانه. به نظر من به همه نامزد های بهترین کارگردانی می توان جایزه داد. انتخاب او به عنوان بهترین کارگردان عجیب به نظر نمی رسید.

درباره بهترین فیلم: من فیلم خورشید را فیلم خوبی می دانم. نظر شخص من این است که اگر فیلم تدوین مجدد شود چه بسا منسجم تر هم شود. به نظر من خورشید با تدوین مجدد می تواند از بهترین فیلم های کارنامه مجیدی شود. فقط ایرادش در طولانی بودن آن است و اینکه در مقاطعی، از قصه اصلی فاصله می گیرد. این فیلم هم جزو چند فیلم برتر انتخاب های من بود.

اگر به تنهایی بخواهم فیلم ها را داوری کنم، به نظر شخص من فیلم آتابای بهترین فیلم جشنواره بود. به هر حال ظاهرا داوران آتابای را نپسندیدند. فاصله بین چهار، پنج فیلم خوب در جشنواره امسال زیاد نبود به همین جهت از نظر من خطایی شکل نگرفته است و من از انتخاب خورشید به عنوان بهترین فیلم تعجب نمی کنم. البته در شرایطی که فیلم ها به لحاظ کیفی به هم نزدیک هستند و هرکدام مزیت های خاص خودشان را دارند، سلیقه داوران و میزان خوش آمدن آن ها هم مهم می شود.

شاهین امین: فیلم مجیدی راضی کننده نیست

درباره بهترین کارگردانی: از نظر من بهترین کارگردان نیکی کریمی برای آتابای و بهترین فیلم درخت گردو محمدحسین مهدویان است.

درباره بهترین فیلم: انتخاب فیلم خورشید به عنوان بهترین فیلم نظر داوران بوده است. به نظر من مجید مجیدی فیلمساز بزرگی است و قطعا در این گزاره هیچ شکی نیست. اتفاقا فیلم خورشید را هم با زحمت زیادی ساخته است. این فیلم به لحاظ اجرایی و فضاسازی درخشان از کار در آمده، اما خب نظر من را تامین نکرد و من معتقدم درباره خورشید نقد های جدی می توان نوشت و ساعت ها پیرامون این فیلم حرف زد.

رضا درستکار: بهترین کارگردان کیمیایی است

درباره بهترین کارگردانی: بالاخره به این نکته توجه داشته باشیم هر انتخابی که هیات داوران انجام می دادند حرف و حدیث از آن بیرون می آمد، اما به نظرم انتخاب های خیلی بهتری از فیلم درخت گردو وجود داشت. حیف که آقای کیمیایی از جشنواره انصراف دادند. به نظر من جایزه بهترین کارگردانی شایسته ایشان بود.

بعد از آقای کیمیایی به کارگردانی برادران ارک و نیکی کریمی می توانم اشاره کنم که شایسته تر از انتخاب های دیگر بودند. برای اینکه این فیلم ها هم فیلم های کاملی بودند و هم کارگردانی درستی داشتند. در درخت گردو روایت شکل نمی گیرد. این مشکل ارایه تقسیم جوایز در جشنواره نشان دهنده مصلحت اندیشی غیر موجه آن است.

درباره بهترین فیلم: دوباره بگویم حیف که آقای کیمیایی اعتراض کردند و همین مساله باعث شد داوران جور درستی به فیلم ایشان نگاه نکنند، شاید هم فیلم خون شد در سلیقه هیات داوران نبوده است. به نظر من فیلم کیمیایی بهترین فیلم جشنواره امسال بود. این نکته را بگویم که برای من ملاک بهترین فیلم روح آن فیلم است. از این جهت آتابای و پوست فیلم های متناسب تری برای کسب سیمرغ بهترین فیلم بودند.

متاسفانه باید به این نکته اذعان داشت که جشنواره فیلم ما خیلی به دنبال هیجان است و در واقع پاشنه آشیل این رویداد هیجانی بودن آن به شمار می رود و این انتخاب هیات داوران نشان داد هر کسی صدایش بلند تر و دادو هوار بیشتری کند تا حدی به جوایز نزدیک تر می شود. درحالی که نیازی به این همه سرو صدا در جشنواره نیست.

یادآوری کنم که این جشنواره به دلیل شرایط ویژه ای که در کشور وجود داشت مسائل متعددی دامنگیرش شد، از انصراف ها تا تحریم ها و... این جشنواره به مرز متلاشی شدن رسید، اما به هر ترتیب با زحمت بسیار و با سلامت کار انجام شد. با این حال مراسم اختتامیه زیبنده این جشنواره پرزحمت نبود. جشنواره به پای ملکان و مجیدی ایستاد، چون هر دوی آن ها فقط یک ساعت از فیلم شان را به دفتر جشنواره تحویل داده بودند، اما یکی از این دو فیلمساز پای جشنواره نایستاد.

عزیزالله حاجی مشهدی: این رای، سلیقه گروهی است

درباره بهترین کارگردانی: به نظر من و با توجه به سال ها حضور در این گونه هیات های داوری و انتخاب فیلم وقتی نام فیلم ها یا کارگردان های برگزیده یک جشنواره فیلم اعلام می شود، با توجه به ترکیب چهره های حاضر در هیات داوری، می توان با نتیجه ای رو به رو شد که چه بسا با جابه جایی دو یا سه تن از اعضای همان هیات، بتوان به نتیجه دیگری رسید!

صد البته سخن من بدین معنا نیست که در معین و تشخیص فیلم برگزیده یا انتخاب بهترین کارگردان و بهترین فیلمنامه نویس و بهترین تدوین و... ملاک و معیار کارشناسانه و معینی وجود ندارد، منظورم این است که هر هیاتی، ضمن رعایت دقیق همه معیار های فنی و حرفه ای و بسیاری از شاخصه های زیبایی شناسانه و هنری، در جمع بندی نهایی، برآیندِ سلیقه گروهی خود را به عنوان آرای نهایی اعلام می کند؛ به بیان دیگر، در جمع بندی نهایی، سلیقه های فردی، چالش های جدی میان خرد فردی و خرد جمعی داوران، در عمل کار را به جایی می رساند که آرای نهایی، حاصل جمع و برآیند نظراتِ هیاتی می شود که در سایه خرد جمعی به نتیجه مورد پذیرش یکایک اعضای خود رسیده اند.

از این زاویه به نتیجه داوری های انجام شده نگاه کنیم. با توجه به میزان دشواری تولید فیلم هایی چون: درخت گردو و خورشید در مقایسه با سایر فیلم های حاضر در بخش مسابقه، اعطای جایزه بهترین فیلم به هریک از این دو اثر، بسیار معقول و باورپذیر به نظر می رسد.

بی آنکه در جریان رایزنی های هیات داوران بوده باشم، حدس می زنم که در جمع بندی نهایی، برای انتخاب بهترین فیلم بی تردید بر سر سه فیلم: شنای پروانه، درخت گردو و خورشید بحث و جدل های فراوانی شده است تا درنهایت به فیلم خورشید رسیده اند.